ШАРҚ МЕВАХЎРИ: УНИНГ ЗАРАРИДАН ОМОН ҚОЛАЙ ДЕСАНГИЗ, ЭРТА БАҲОРГИ АГРОТЕХНИК ТАДБИРЛАРНИ КЕЧИКТИРМАНГ

• 10.Февраля.2021
• 871

Шарқ мевахўри (Grapholitha molesta Busck.) Insecta  синфи, Lepidoptera туркумининг барг ўровчилар Tortricidae оиласи, Grapholita авлодига мансуб ички карантин ҳашарот ҳисобланади. Бу  зараркунанда илк бор Хитой ва Корея давлатларида аниқланган бўлиб, зараркунанда сифатида эса биринчи бор 1899 йилда Японияда тан олинган. Ўзбекистон ҳудудига эса 1980 йилда кириб келган.

Бу ҳашарот меванинг ички қисмига ўрнашиб олади, ичи ва уруғларини кемириб, яроқсиз ҳолатга келтиради. Шафтоли кўчатларини зарарлаш давомида кўчат танаси ичида 12-15 см. узунликда йўл очади, натижада кўчат ички томонидан сўлиб барглари тўкилиб кетади. Бу жараён дарахтнинг ўсишини секинлаштиради ва кучсизлантиради. Бу эса меваларнинг тўкилишига ва ҳосилдорликнинг 40-50 фоиз пасайишига олиб келади. 

Мевали дарахтларни шарқ мевахўридан ҳимоя қилиш тизими қуйидаги тадбирларни ўз ичига олади:

Агротехник тадбирлар: Дарахтларнинг қуриган шохларини кесиб ташлаш, зарарланган новдаларни олиб ташлаш ва эски пўстлоқларидан тозалаш, дарахт танасига тутқич белбоғлар боғлаш, қатор ораларига ишлов бериш.

Биологик кураш усуллари: Асосан энтомофаглар қўлланилиб, шарқ мевахўрига қарши курашда трихограммадан  фойдаланилади. Трихограмма  паразит энтомофаг ҳисобланиб, у шарқ мевахўрининг тухумида паразитлик қилади. Табиатда унинг яна кўпгина табиий кушандаларини ҳам учратиш мумкин.

Кимёвий кураш усуллари: Шарқ мевахўрига қарши кимёвий курашда қуйидаги препаратлар сепилади: Децис 2,5% эм.к. (0,5-1,0 л/га.)  Ўсимликнинг ўсув даврида бир мавсумда икки марта  пуркалади. Карбофос 50% эм.к. (3.0 л/г.) Ўсимлик ўсув даврида икки марта пуркалади, ҳосил териб олинишидан 20 кун олдин тўхтатилади. Фуфанон 57% эм.к (1,0-3,0 л/г.) Ўсимликнинг ўсув даврида 0,1%ли эмульсия ҳолида пуркалади. Ҳосил йиғиб олинишига 20 кун қолганда тўхтатилади. Сепиш тартиби вақт билан белгилаб қўйилиши зарур, бу усул билан янги чиқиб келаётган личинкаларни ёш новдаларни емириб киришларидан ҳамда янги меваларнинг ранги ўзгаришидан олдин нобуд қилиши кўзда тутилади.

Карантин тадбирлар: Шарқ мевахўри аниқланган ҳудудларда ўсимликлар карантини давлат хизмати томонидан карантин эълон қилинади ва зараркунандани бошқа ҳудудларга тақалмаслиги ва уни йўқотиш бўйича чора-тадбирлар белгиланади. Мевали боғларни ҳашаротга қарши кимёвий воситалар билан ишлашдан 2-3 кун олдин асалари уялари, томорқадаги сабзавот, полиз ва бошқа экинларини заҳарли кимёвий воситалардан ҳимоя қилиш чораларини кўришлари учун аҳоли огоҳлантирилади. Кимёвий  воситалар  билан ишлов бериш, ҳосил йиғиштириб олинишига камида 30 кун қолганда  тўхтатилиши  лозим.

Қаҳрамон НИЗОМОВ,

Наманган вилояти ўсимликлар карантини давлат инспекцияси инспектори.